Cor Witschge (Pipo)

"Deze impressie is er een die de acteur zelf niet meer kan maken. Het is de in 1991 overleden Cor Witschge. Hij was meer dan twintig jaar lang Pipo de clown, en vanaf mijn derde jaar, in 1958, speelde hij die rol dan ook in míjn leven. Dit is mijn 'impressie' van hem, en van wat ik dénk dat hij gezegd zou willen hebben op deze site." Belinda Meuldijk. Cor Witschge, de acteur die in 1958 werd gevraagd om drie afleveringen Pipo de Clown te spelen en die vervolgens meer dan twintig jaar zijn talent, warmte en toewijding gaf aan de clownsrol, is in 1991 overleden. Hoewel heel Nederland met hem opgroeide: "Dag, enige echte mijnheertje Pipo", werd hij zonder zijn schmink ("als ik geweten had dat Pipo zo lang zou leven, dan had ik waarschijnlijk wel een minder bewerkelijk masker gekozen") nauwelijks herkend. Dit vond hij niet erg, integendeel. De jongen die opgroeide in de Jordaan in Amsterdam, een jongen met een grote mond en een klein hart, die autodidact was en op zijn vijftiende bij het jeugdtoneel begon, wilde niet voor Pipo aangezien worden in zijn dagelijks leven. "Zonder masker hou ik op Pipo te zijn. Mijn vrouw en ik hebben het gevoel dat hij een eigen leven leidt, deze Pipo. Hij heeft het ons mogelijk gemaakt goed te leven, dat wel." Dat het leven goed was, dat kon Witschge weten, hij was immers uit een arm gezin afkomstig, en het wegwerken van zijn Jordanese accent kostte hem moeite, maar het lukte. Net als de geestelijke vader van Pipo, begon Cor met het geven van poppenkastvoorstellingen voor zijn virendjes, waar hij zelf verhaaltjes bij verzon. "Toen ik vijftien was, begon ik bij Rob Geraerdts, met kindertoneel. Daar heb ik de nodige ervaring opgedaan. Dag in, dag uit, kindervoorstellingen." Na Jos Geraerdts werd het Bob bouber, het Volkstoneel, het Amsterdams toneelgezelschap, "Puck"¨, en "Centrum". Zijn eerste rol voor tv is in 'house of the brave' in 1953. In 1958 de rol van Harry in het door Willy van Hemert geregisseerde televisiespel 'De Sleutel'. In dat jaar werden de eerste proefopnames gemaakt voor Pipo de clown. Willy van Hemert wees Witschge aan als dé acteur voor de rol van de clown. Wim Meuldijk ging accoord. Er volgden 76 afleveringen van een half uur, en tussendoor is Witschge ook nog eens te zien in 'Omzien in wrok', 'Het Schaep met de vijf poten', en 'Citroentje'. "Drie jaar heb ik bij de Nederlandse comedie gezeten, in 1968 nog in 'Moeder Courage', maar dat was niet vol te houden." Het was niet meer vol te houden naast zijn werk als Pipo. De acteur speelt dat seizoen in 244 uitzendingen. Het seizoen ervoor zijn het er 200. Het is de tijd van de 'dag vogels, dag bloemen' verhaaltjes, voor het naar bed gaan. Daarin brengt Pipo zijn dochtertje Petra naar bed, waarbij we in een flash-back de gebeurtenissen van die dag zien. Cor Witschge: "Als je niet van kinderen houdt, hoef je dit werk niet te doen... Ik heb zelf geen kinderen. Misschien dat dat er iets mee te maken heeft." Nadat Marjolein (Petra vanaf 1966) de serie heeft verlaten: "Mijn beste collega is Petra geweest. Dat kind wordt nog steeds erg gemist. Ik mis haar ook. Misschien nog erger dan de andere mensen. Ik had haar van de week nog even aan de telefoon. Ze wil zelf nog wel, maar het mag niet van de arbeidsinspectie." Cor Witschge en zijn Marijke krijgen zelf geen kinderen, maar de ongelofelijke hoeveelheid fanmail die hij als Pipo ontvangt, de vele toneelvoorstellingen voor duizenden kinderen, maken hem bepaald niet 'kinderloos'. "Zeg Pipo, we hebben vandaag telefoon gekregen. Zou je 's willen bellen, kunnen we kijken of ie het doet." De brieven ontroeren hem ook vaak, het schminken kost hem een uur, maar hij gaat op bezoek bij een kindje dat op sterven ligt en Pipo wil zien. En hij mompelt zelfs als Pipo iets door de telefoon als een moeder hem vraagt om haar zoontje die niet wil slapen toe te spreken, "maar, daar kan ik onmogelijk een gewoonte van maken, mevrouw". "Je krijgt zoveel leuke reacties, van dropjes uit de zaal tot ontroerende brieven van kinderen die denken dat ik hun ouders wel weer bij elkaar zal weten te brengen." Dat hij als Pipo verkeersopstoppingen veroorzaakt, ontdekt hij al in 1958 bij het uitdelen van handtekeningen in een boekhandel in Rotterdam. "In de chaos verscheen eerst één agent, toen twee, toen drie en tenslotte leek het wel, of het hele Rotterdamse politiekorps op de been was. Ze vroegen me "Meneer de clown, wilt u alstublieft weggaan?" en dat heb ik toen maar gedaan..." Een onderwijzer verteld hem dat hij de kinderen een zonnetje op de wang schildert, als zij iets goed doen. "Er zijn er bij, die zich dan de hele week niet wassen!" Als acteur blíjft hij benadrukken dat hij slechts voor clown 'speelt', en het niet echt is: "Sommmige mensen vragen of ik op mijn kop wil staan, maar dat kán ik helemaal niet. Ik ben acteur. Ik heb een tekst nodig. Kortgeleden bood 'n circusdirecteur uit München me een baan als clown aan. Ik heb geantwoord dat hij weinig plezier aan me zou beleven. Ik ben een praat-clown." Uit de duizenden brieven die hij ontvangt, citeert hij het liefst iets van twee echte clowns, die hem schrijven "Pipo, in jou is heel de romantiek van de klassieke clown en van het klassieke circus herleefd..., het romantisch trekken door bossen en langs landerijen, het reizen met een eenvoudige woonwagen..." Cor Witschge is een harde werker, een toegewijd acteur. Als ik (Belinda Meuldijk), in 1965, op mijn tiende jaar het al presteer om ware 'ster-allures' te vertonen tijdens het spelen van een piepklein rolletje in Pipo, neemt hij me apart en vertelt ernstig: "Wát je doet, moet je goéd doen." Die serieuze raad van de clown, blijft mij mijn levenlang bij. De relatie tussen Wim Meuldijk en Cor Witschge is aanvankelijk prima. De echtparen Witchge en Meuldijk gaan beiden meerdere malen samen op vakantie naar Spanje, waar ze geheel in stijl de kronkelwegen opzoeken, die hen o.a. langs een klein, idyllisch vissersdorpje voeren, dat Benidorm heet (dat was in 1962). Cor heeft bewondering voor 'zijn' geestelijk vader. Uit een interview in 1968, tijdens het maken van de in totaal 444 korte Pipo's: "De afleveringen vliegen gewoon de pen uit en gelooft u me: je schrijft gemakkelijker een stukkie van een half uur dan zo´n korte Pipo-aflevering. We hebben wel scenes die twintig minuten duurden, tot vier-en-een-halve minuut moeten terugbrengen. Dat is moeilijk. Pipo heeft 35 minuten zendtijd per week, dat is twee en een half uur zendtijd in de maand. Geen schrijver die dit ooit gepresteerd heeft, behalve Wim Meuldijk. Het is grandioos, wat hij heeft gedaan... En dan nog tussendoor ook nog even zo'n Kluk-Kluk gestalte geven. Met al die tekstverdraaiingen. En die zijn toch maar spreekwoordelijk geworden!" Maar kort nadien verandert de relatie: Witschge (en ook Marijke Bakker, die dan Mammaloe speelt) spant een zaak aan tegen Meuldijk, de VARA en Cinecentrum, onder andere omdat hij meent recht te hebben op foto´s waarop hij geschminkt als Pipo staat. Overtuigd van zijn goed recht, wordt de zaak toch verloren, en dat niet alleen: de VARA wil een andere acteur voor de rol van Pipo. Dat wordt in 'Pipo op Bizarra', Cees van Ooyen. Cor Witschge zit vanzelfsprekend met de nodige gevoelens voor de tv, wanneer hij voor de eerste maal zijn opvolger moet aanschouwen. "Ik ben voor 't apparaat gaan zitten en ik heb gezegd: zou die man werkelijk zó maar een rol kunnen overnemen, waar ik tien jaar lang op gezwoegd heb? Het zweet stond in m'n handen. Het was een afschuwelijke gebeurtenis een andere Pipo te ontwaren. Maar na een minuut wist ik genoeg. Nog tijdens de uitzending werd ik door iedereen opgebeld. Ik vond het geweldig te zien dat je niet maar effe Pipo kan naspelen..." Hij vind het dan uiteindelijk toch wel sportief van de VARA, dat ze hem vervolgens weer terug vragen voor de rol. De terugkeer op de set is natuurlijk niet simpel. Cor: "Natuurlijk is dat moeilijk. Maar het hoort bij het artiestenvak. Je moet ook kunnen vergeten. Schrijver Wim Meuldijk en ik hebben elkaar gewoon nodig. Zonder elkaar beginnen we niks." Tot het einde in 1979 toe, speelt Cor vervolgens Pipo. In de warme landen, die zij met series als "Pipo in Mairobia" en "Pipo in West Best" bezoeken glijdt zijn rode neus steeds van zijn gezicht door de mengeling van transpiratie en in de koele studio staat de set van Pipo vooral bekend om het eindeloze geroddel en geruzie. Als in 1987 Cor´s vrouw Marijke na een lang ziekbed overlijdt, blijft hij alleen achter in hun huis aan de Amstel in Amsterdam. "Mijn vrouw heeft keihard gevochten tegen de dood. Ze wilde weer beter worden en omdat ze zich strikt hield aan het Moerman-dieet en omdat ze weigerde zich over te geven, heeft ze haar leven nog twee jaar kunnen rekken..." Marijke, die stimuleerde en hielp met zijn administratie, het beantwoorden van de fanmail en het bijhouden van zijn agenda, was weg. Een paar dagen na haar dood haalt Witschge een hondje uit het asiel in Amsterdam, dat hij IJppie noemt - de troetelnaam van zijn overleden vrouw. Met zijn hondje IJppie en zijn antieke verzameling inktpotten zit hij 'op de eerste rang' als de serie 'Pipo en het grachtengeheim' wordt gemaakt, sommige scenes recht voor zijn voordeur aan de Amstel. Die serie is qua budget nog binnen de perken. Maar Pipo wordt na ´Pipo in West Best¨ van het scherm gehaald. De VARA vindt de meer dan een ton kostende afleveringen uit Spanje te duur en er breken andere tijden aan voor Cor Witschge, met andere rollen: 'Albert van de Broek' de boze bvuurman in 'Goede Tijden, Slechte Tijden', of 'Centraal Station', waarin Witschge een ongelofelijk naturel spel laat zien als inspecteur. Nog eenmaal, in 'Rondom tien' in 1990, trok hij het clownspak aan. Het was een programma vol clowns, en Cor vond het de ideale gelegenheid om zich voor altijd te ontdoen van de flapschoenen, de ruitjesjas en de bolhoed. Voor het oog van de camera gaf hij ze aan het omroepmuseum, waar het kostuum sindsdien te bewonderen is. Begin maart 1991 ging hij naar Terschelling voor de opnames van een film naar de novelle 'Meeuwen' van Bernlef, wederom een rol als politie-inspecteur. Het was een van de vele rollen in films, waarin hij de laatste jaren te zien was geweest. Op woensdag 13 maart gaat hij daar uit wandelen met zijn geliefde hondje, en wordt getroffen door een hartaanval. Wandelaars vinden hem met IJppie naast zich, langs de kant van de weg: een eenzame dood voor de man, die zoveel kinderen kenden. De acteur die in warenhuizen zijn mond niet open durfde doen, uit angst dat men de stem van Pipo zou herkennen, de man die in alle anonimieit toch in heel Nederland bekend en geliefd was, was nu voorgoed van het toneel verdwenen. Hij werd 65 jaar. 'Dag vogels, dag bloemen, dag Pipo' kopten de bladen, en de kranten berichtten allemaal over de onverwachte dood. In de rouwadvertentie stond slechts: "Tot onze grote ontsteltenis is volkomen onverwacht overleden onze lieve Cor Witschge", maar die sobere woorden pasten wel bij de acteur, die in 1986 liet weten dat er slechts "Het is voorbij" op zijn grafsteen mocht komen te staan. De vraag is wat Cor Witschge nu zou vinden van de terugkeer van de clown, onder de bezielde leiding van zijn geestelijk vader Wim Meuldijk. Wellicht is het zinnig om dan de woorden van akteur Rudi Falkenhagen (Snuf) te nemen, die bij het zien van Joep Dorren als Pipo tijdens de pilot in 1996, ontroerd zei: "Het is of ik Cor weer aan zie komen lopen!" Niets dan lof voor Dorren, die qua stem en motoriek zo vreselijk veel op Witschge lijkt. Voor de acteur Cor Witschge, die weinig of niet te vinden is op het internet, is het de hoogste tijd dat men zijn talent en zijn geweldige liefde voor het vak erkent, een groot, naturel acteur wiens mogelijkheden veel verder gingen dan die van de Pipo-rol.